Als kind verslond ik boeken. Voorafgaand aan elke vakantie was het een vast ritueel om met één van mijn ouders naar de bibliotheek te gaan om precies tien boeken te lenen (het maximum), die ik dan tijdens de vakantie één voor één las. Op elk zomers terras en op ieder druk strand pakte ik mijn boek. Ik las de eerste paar regels en er ging een knop om in mijn hoofd: vanaf dat moment was ik in het boek en weg uit de realiteit. Ik zag niks meer en hoorde niks meer. Mijn ouders hadden op zulke momenten de grootste moeite om me terug in de echte wereld te krijgen.

Lezen is nog steeds één van de dingen die ik het liefst doe, maar tegenwoordig stop ik soms met lezen omdat ik de drang voel om mijn appjes te checken. Soms gaan mijn ogen langs de woorden maar denk ik aan mijn to do-lijstje. Als ik mensen hoor praten gaat mijn aandacht naar hun gesprek en weg van mijn boek. Soms draag ik een geluidsdempende koptelefoon omdat mijn brein het omgevingsgeluid zelf niet meer kan uitschakelen.

Concentratievermogen is één van de belangrijkste mentale vaardigheden om te hebben, maar tegenwoordig ook één van de zeldzaamste. Afleiding is alomtegenwoordig en we zijn gewend dat we op elk moment dat er even niks te doen is een dopaminehit kunnen krijgen van onze telefoon. Niets doen wordt iets engs: wie is er bijvoorbeeld in staat om in zijn/haar/hun eentje een maaltijd te eten zonder afleiding, of die nou van een krant, telefoon of Netflixserie komt?

Bij concentratie denk je al snel aan werk, en natuurlijk is bijna iedereen gebaat bij meer concentratie op het werk. Wie geconcentreerder en met minder afleiding werkt ervaart waarschijnlijk meer plezier bij het werken en werkt sneller en efficiënter, waardoor er meer tijd overblijft voor andere activiteiten. In zijn boek Deep Work schrijft Cal Newport dat je alleen in opperste concentratie op het top van je kunnen presteert, waardoor je veel beter werk kunt leveren dan als je die vaardigheid niet hebt. Je werkt dus met meer plezier, sneller en beter.

Maar op andere gebieden is concentratie misschien nog wel waardevoller. In mijn stukje over richtlijnen voor een goed geleefd leven schreef ik dat één van mijn doelen is om zoveel mogelijk in het moment te zijn en echt bij mijn leven aanwezig te zijn. Ook hiervoor is concentratie nodig: echt luisteren naar de vriend die je een verhaal vertelt en niet ondertussen in je hoofd je volgende werkdag plannen, tijdens een wandeling om je heen kijken en de omgeving in je opnemen en niet tegelijk een podcast luisteren, genieten van het etentje met je geliefde en niet tussendoor snel je notificaties bekijken. Zijn waar je bent en al het andere loslaten geeft zoveel rust en plezier aan je leven, daar kan geen Instagrampost tegenop.

Ik denk dat concentratievermogen iets is dat we van nature allemaal hebben maar gaandeweg kwijtraken in een wereld vol prikkels. Dit gebeurt op steeds jongere leeftijd: ik had een smartphonevrije en deels internetvrije jeugd, maar kinderen van nu swipen al behendig heen en weer tussen hun favoriete iPad-apps. Maar er is een uitweg: het kost wat moeite, maar concentratie kun je trainen. Laten we proberen om meer weerstand te bieden aan de continue stroom van afleiding en de regie over ons leven terug te nemen.

*****

Wil jij ook meer rust en minder monkey mind? Misschien heb je iets aan deze tips:

– De meest voor de hand liggende tip: mediteren. Eén van de doelen van Vipassana- ofwel mindfulnessmeditatie is om meer concentratie te ontwikkelen: je traint het concentratievermogen van je brein door het steeds als je afgeleid bent terug te brengen naar je meditatie-object (de ademhaling)

– Las schermloze tijd in. Laat bijvoorbeeld je telefoon thuis liggen of spreek met jezelf of iemand anders af om tot een bepaald tijdstip je telefoon, tablet en computer niet te gebruiken

– Pas je omgeving aan waardoor je minder afgeleid wordt door technologie: zet notificaties uit, gebruik de do not disturb-functie op je telefoon en installeer software die bepaalde afleidende websites blokkeert of je telefoon op slot doet. Ik gebruik zelf Forest en Freedom

– Neem je elke dag voor om zoveel mogelijk in het moment te zijn en train jezelf erin om het steeds sneller op te merken als dat niet zo is. Dan kun je je aandacht terugbrengen naar dat waar je mee bezig bent of naar de plek waar je bent

– Als er iets in je hoofd opkomt wat je moet onthouden, schrijf het dan meteen even op en bekijk op een vast moment op de dag je notities. Zo is het uit je hoofd en voorkom je dat het je steeds afleidt